Mua hóa đơn GTGT và "cái chết" không báo trước!

Mua hóa đơn GTGT đầu vào để "độn" chi phí và trốn nộp thuế GTGT là việc làm mà bất kỳ "kế toán già" nào cũng coi là "hạ sách" vì nó tiềm ẩn quá nhiều rủi ro cho doanh nghiệp, thậm chí dẫn tới hệ lụy "đau đớn" cho chủ doanh nghiệp và người làm kế toán. Thật là lợi bất cập hại, chúng ta cùng nhìn nhận vấn đề này một cách nghiêm túc và sau đó, có làm hay không thì tùy bạn nhé! XEM CHI TIẾT

Mua hóa đơn để làm gì và che đậy điều gì?
Nhiều doanh nghiệp hiện nay chọn cách mua hóa đơn để nghĩ rằng sẽ "hóa giải" theo cách bù trừ và cân đối giữa thuế đầu vào, đầu ra, hạn chế số thuế GTGT phải nộp, đồng thời người/doanh nghiệp mua hóa đơn cũng tin rằng làm như vậy để có "hóa đơn chứng từ" ghi nhận chi phí tính thuế, giảm thuế TNDN phải nộp trong năm. Đặc biệt các doanh nghiệp có quy mô nhỏ, hoạt động trong các lĩnh vực: xây lắp, thi công, vận tải, thậm chí là thương mại... mà đầu ra thì có còn đầu vào thì lúc có lúc "không" sẽ thường chọn cách mua hóa đơn. Nghĩa là, ở đây có những dấu hiệu sau:

• Có hoạt động xuất khống hóa đơn, dẫn tới mất cân đối hàng tồn kho hoặc giá trị nghiệm thu cao hơn nhiều so với đầu vào, vì thế doanh nghiệp lo lại nộp thuế.
• Hoạt động mua vào không minh bạch, không hóa đơn mà đầu ra thì vẫn phải xuất hóa đơn đầy đủ
• Khi mua hàng hóa, vật tư, làm theo cảm tính, manh mún, chi trả bằng tiền mặt và mua không hóa đơn (hoặc mua của cá nhân, mua ngoài chợ...) trong khi  mà đầu ra vẫn phải xuất đủ hóa đơn cho khách hàng
• Các trường hợp khác...

Nếu chúng ta là những người làm kế toán thuế, chúng ta nhận ra điều đó thì không có lý gì cơ quan quản lý thuế lại không nhận ra những "che đậy" của doanh nghiệp khi cố tình mua bán hóa đơn.

Nguồn ảnh minh họa: CafeF.vn

Mua hóa đơn theo cách "lạy ông tôi ở bụi này..."
Với các lý do đã nêu trên, nhiều cá nhân làm dịch vụ kê khai báo cáo thuế và doanh nghiệp có vẻ "đồng thuận" trong việc chọn phương án mua hóa đơn để trốn và tránh thuế. Nhưng liệu có dễ như vậy? Thậm chí mua theo cách "chẳng cần suy nghĩ" và "lộ hàng" ngay từ khi giao dịch, cụ thể như:

• Doanh nghiệp chẳng có hoạt động vận tải, không có cơ chế giao xăng... nhưng lại luôn có hóa đơn xăng dầu, thậm chí có hóa đơn xăng dầu với số lượng lớn.
• Doanh nghiệp không cần hoặc không lý giải được việc sử dụng dịch vụ vận tải nhưng tháng nào cũng có hóa đơn vận tải
• Doanh nghiệp thi công xây lắp công trình, trong dự toán/quyết toán không cần dùng đến vật tư A nào đó nhưng lại có hóa đơn vật tư A. Điều này giống như mua khoai về mà lại muốn nấu thành xôi.
• Có hóa đơn đầu vào nhưng chỉ ghi chung chung và chỉ có hóa đơn, không thể giải trình/cung cấp các hồ sơ chứng minh tính có thật của giao dịch
• Xuất hiện nhiều hóa đơn đầu vào mà giá trị cứ gần 20 triệu, nội dung "na ná" như nhau
• V..v..., như vậy có phải là "lạy ông tôi ở bụi này"

Mua hóa đơn đầu vào để độn thuế theo cách "đánh bùn sang ao"
Nhiều giám đốc doanh nghiệp, thiếu quan tâm tới công tác kê khai báo cáo thuế và kế toán thuế, mặc cho kế toán làm sao thì làm, nói gì nghe đó thậm chí còn yêu cầu nhân viên "phải mua hóa đơn" để nộp thuế ít. Thế nhưng thực tế phải trả nhiều hơn. Phải chăng đó là giá phí cho cái sự "bất cẩn" và "điếc không sợ súng"? Ta hãy phân tích thế này:

Trường hợp 1: Mua hóa đơn với giá từ 5-10% của giá trị giao dịch. Điều này dẫn tới gần như "hòa" về thuế GTGT (giả định thuế VAT đầu ra 5-10%). Còn nếu mua với giá trên 10% thì coi như "lỗ" thuế GTGT so với việc nộp thuế. Tuy nhiên doanh nghiệp mua bán hóa đơn kỳ vọng có thể đẩy vào chi phí toàn bộ giá trị hóa đơn và sẽ giữ lại được từ 20-22% giá trị của giá trị hóa đơn do việc ghi nhận chi phí tính thuế TNDN từ hóa đơn đi mua đó. Thế nhưng kế toán và giám đốc doanh nghiệp khi làm như vậy liệu có chắc chắn giải thích được các câu hỏi sau đây:

• Hàng hóa/vật tư/dịch vụ đầu vào với đầu ra có "phù hợp" cả về tên, mã, chủng loại, số lượng?
• Hồ sơ giao dịch mua bán hàng hóa/vật tư/dịch vụ có chứng minh được tính có thực?
• Báo cáo thuế của "người bán" liệu có khớp với liên 2 của hóa đơn mà họ cung cấp cho doanh nghiệp mua?
• Và nhiều câu hỏi tương tự như vậy mà người viết bài tin rằng, khi đã làm giả thì bạn vô cùng khó để giải thích cho hợp tình hợp lý. Lời khuyên là "Tốt nhất đừng mua hóa đơn", hãy làm cách tốt hơn.

Trường hợp 2: Có những doanh nghiệp chấp nhận giá mua hóa đơn lên đến 20% hoặc cao hơn. Trường hợp này khẳng định luôn rằng "tại sao không nộp thuế cho lành mà phải cố tính làm giả"? Vì nếu nộp thuế, doanh nghiệp sẽ an toàn hơn, tội gì phải đưa số tiền tương đương với tiền nộp thuế để mua lại rủi ro từ doanh nghiệp bán khống hóa đơn, và mang gánh nặng trên vai?

Nguồn ảnh minh họa: vneconomy.vn

Những rủi ro tiềm ẩn khi mua hóa đơn

• Người bán hóa đơn trao cho người mua hóa đơn liên 2 theo thông lệ, nhưng giá trị giữa các liên hóa đơn khác nhau. Ví dụ: Hóa đơn giao cho bên mua ghi 1 tỷ, nhưng liên 1 và liên 3 của bên bán được thủ thuật hóa và chỉ ghi 1 triệu.
• Nếu mua trên 20 triệu, doanh nghiệp bên mua buộc phải "chuyển khoản" vào tài khoản của bên bán. Khi cái việc bán khống hóa đơn họ còn dám làm thì điều gì liệu sẽ có rủi ro gì khi mà bên mua hóa đơn chuyển một khoản tiền lớn vào công ty họ. Cách mà bên bán lách là rút ra tiền mặt trả lại cho bên mua sau khi trích lại "giá bán hóa đơn". Nhưng tài khoản của doanh nghiệp hiện nay đã bị kiểm soát khá chặt, thường thì cơ quan thuế sẽ yêu cầu giải trình khi có các giao dịch dạng như: có khoản tiền vào ngân hàng rồi lại rút ra khoản tương ứng gần như ngay lập tức. Nếu chịu khó phân tích chút thôi, bạn có thấy như vậy là rủi ro và nguy hiểm?
• Bên bán khống hóa đơn có thể ngưng hoạt động, bỏ trốn, bị kiểm tra, bị bắt, bị phạt bất cứ lúc nào... và điều gì xẩy ra với doanh nghiệp mua hóa đơn chắc bạn đã có thể hình dung rồi đó. Nhẹ thì xuất toán, yêu cầu giải trình, nặng thì "truy tố hình sự".
• Các công ty/doanh nghiệp có dấu hiệu buôn bán hóa đơn hoặc có dấu hiệu rủi ro hóa đơn luôn nằm trong vòng "kiểm soát" đặc biệt của cơ quan quản lý thuế.
• Doanh nghiệp mua hóa đơn không giải trình được tính hợp lý, có thật của hóa đơn đầu vào có được do mua bán khống, vậy thì vẫn bị xuất toán, phạt hành chính thậm chí điều tra hình sự. Điều này nghĩa là, khi mua hóa đơn, doanh nghiệp đã cố gắng chi tiền mua rủi ro về mình.

Nếu không mua khống hóa đơn sẽ thiếu chi phí, nộp thuế nhiều, vây phải làm sao?
Đây là sự trăn trở chính đáng của bất kỳ doanh nghiệp nào. Người viết bài cho rằng, không có một hoạt động kinh doanh chân chính nào mà lại "thiếu chi phí" cả. Tất nhiên có thể kinh doanh lãi lớn thì nộp thuế nhiều. Nhưng  ngược lại, doanh nghiệp phải kiểm soát lại một cách nghiêm túc xem, liệu kế toán viên đã thực hiện và vận dụng hết tất cả các quy định của pháp luật về kế toán thuế để không bỏ sót quyền lợi của doanh nghiệp hay chưa? Tôi cũng như nhiều đồng nghiệp, có kinh nghiệm làm kế toán khoảng trên 10 năm đều cho rằng: pháp luật về thuế hiện nay đã cởi trói nhiều cho doanh nghiệp, hướng dẫn rất nhiều tình huống, trường hợp được ghi nhận chi  phí hợp lệ ngay cả khi không có hóa đơn tài chính.

​Hơn nữa, về cơ bản, quy định về chi phí được trừ khi xác định nghĩa vụ thuế TNDN của doanh nghiệp là thừa nhận toàn bộ chi phí của doanh nghiệp nếu khoản chi phí đó có hồ sơ, chứng minh được tính có thực và hợp lý tương đối với doanh thu phát sinh. Chẳng hạn như: chi phí phát sinh mua thanh lý từ hộ gia đình, mua của người dân sản xuất trực tiếp không kinh doanh, thuê tài sản, khoán chi phí... thì đâu cần "hóa đơn đỏ" như xưa. Chỉ cần người làm kế toán thuế có am hiểu đủ rộng và sâu thì chắc chắn sẽ có biện pháp "hợp pháp" để ghi nhận đầy đủ chi phí, đảm bảo đầy đủ quyền lợi của doanh nghiệp thậm chí là tối ưu thuế phải nộp mà không cần dùng đến hạ sách "mua hóa đơn".

Lời kết: Thuế GTGT là thuế của người tiêu dùng/doanh nghiệp mua nộp ngân sách thông qua doanh nghiệp bán và thể hiện trên hóa đơn tài chính của doanh nghiệp bán, vậy nên, hãy sòng phẳng ngay từ khâu đầu vào và hiểu cho đúng về bản chất của nó. Nói vậy vì hiện nay, nhiều giám đốc doanh nghiệp vẫn lầm tưởng, thuế GTGT là trách nhiệm của doanh nghiệp mình nộp. Xin nhắc lại, đó là thuế của người mua nộp, doanh nghiệp bán chỉ kê khai và nộp hộ mà thôi. Thuế TNDN mới là thuế thực sự của doanh nghiệp, nó cần được đảm bảo bằng hệ thống hóa đơn, chứng từ, hệ thống sổ sách kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán thuế hoàn chỉnh, chặt chẽ, logic, phù hợp và luôn phải đảm bảo "có thể giải trình" nếu bạn muốn an toàn và tối ưu. Và cuối cùng, xin đừng bao giờ cố tính mua khống hóa đơn đầu vào vì trước sau gì cũng có hệ lụy dành cho doanh nghiệp mua.
Ở góc độ giám đốc doanh nghiệp, hãy coi trọng sự nghiệp kinh doanh của bạn hơn thì chắc chắn sẽ không phải dùng đến hạ sách "mua bán hóa đơn".
​
Bài viết chỉ thể hiện quan điểm cá nhân của người viết bài, mong nhận được nhiều phản hồi, trao đổi của bạn đọc.
Vũ Long, Giám đốc tư vấn và đào tạo, Start-UP Coaching

---

Bài viết cùng chủ đề kế toán thuế